Bulak Yapı Ustalığı

     Necdet SAKAOĞLU  

Edhem Ağa Konağı (1889)

Karadağ’ dan Amasra’ ya gelen  madenci Edhem Ağa (ölümü 1921), 1864’ te  Tarlaağzı Köyünde kömür ocağı açan ilk müslüman sermayedardır.
Epeyce bir servet edindikten sonra, ailesi için tasarladığı evi yaptırmak üzere  kayınbiraderi  İbrahim Ağa’  yı  (ölümü: 1909) bina emiri olarak görevlendirmiş ve  söylenceye göre kendisine bir fes dolusu altın Osmanlı lirası vermiştir.

İbrahim Ağa, 1886’ da İstanbul’ a giderek eniştesinin önerilerine göre krokiler çizdirirken mimara, Karadağ prensi Nikola’nın  Kotor’ daki (Dalmaçya) yazlık köşkünün tanımını da vermiştir. Boyut ve tasarım belirlenince, Safranbolu’ nun Bulak Köyünden Rum ve Türk ustalar getirtilmiş; bir yandan da Filyos kıyısındaki su hızarlarında çam keresteler biçtirilmeye, taş ve kireç teminine başlanmış; Bulak’ lı ustalar, Edhem Ağanın küçük liman kıyısında satın aldığı arsaya 1887’ de temel atarak iki yılda üç katlı binayı tamamlamışlardır.

Türk Ampiri denen üslupta özgün bir yapı olan evin taş kemerli dış kapısından ön taşlığa, buradan da basık kemerli cümle kapısından giriş katına geçilmektedir. Bu katta, “Taşlık” denen geniş bir holle mutfak, hamam ve yemek odası vardır. Giriş katının yol cephesine, üstü, orta kat için teras olmak üzere kargirden iki dükkan eklenmiş bulunmaktadır. Ahşap merdivenle çıkılan orta kat ve üst katta (L) biçiminde birer sofa ile dörder oda, tuvalet ve abdestlik bölümleri yer almaktadır. Orta kat sofasından limana bakan terasa, üst kat sofasından da mermer balkona çıkılmaktadır. Teras ve balkon kapılarının yanları mermer sütunlarla, balkon ayrıca mermer alınlıkla, kat araları da  mermer silmelerle  zenginleştirilmiştir. Kat odalarından doğu cephedekiler kışlık tasarlandığından taş yaşmaklı şömineler,  banyolu gömme dolaplar, batıya bakan odalarda da camekânlar vardır.

Dıştan kârgir duvarlı yapının iç bölgü duvarları ahşap dolma ve kireç sıvalı, döşeme ve tavanlarla gömme duvar dolaplar çamdır. Sofa ve odaların Tekne tavanları düz olmakla beraber kenar frizleri sade işlemelidir. Alt kat pencereleri düz, orta ve üst kat pencereleri kemerli süvelidir. Aynı dönemde yapılan benzer üsluptaki kent yapılarında saçaklar ahşapken bina Emin İbrahim Ağa, “yapı saçağından yıkılır!” ata sözünü dikkate alarak her biri 130 kg ağırlığındaki yekpare ve paraçollu saçak sergi taşlarıyla ana duvarların korumaya alınmasını sağlamış, yine bir söylenceye göre çok güçlü kuvvetli olan ve inşaat işlerinden anlayan İbrahim Ağa, bu sergi taşlarını yerlerine bizzat yerleştirmiştir.

Binanın çatısı, şemsiye biçiminde olup çatının tüm ağırlığı, atma latalarıyla ortadaki 30 cm çaplı ahşap kolona bağlanmıştır. Bu taşıyıcı kolon, yapıya bastırılmayarak çatı yükü askıya alınmıştır. 1968 depreminde kısmen hasar gören yapı, teknik rapora dayalı olarak ve özgün yapısı korunmak suretiyle İbrahim Ağa’nın oğlu Celil Tamer ve Ethem Ağa’ nın torunu Agah Simberk tarafından onarılmış, duvarları takviye edilmiştir.

Tescilli eski eser olan Edhem Ağa evi özgün biçimiyle korunmuş olmakla birlikte  su kuyulu ve tulumbalı arka bahçesi ve doğu cephesindeki büyük avlusu 1974’ te Belediye tarafından kamulaştırılarak Pazar Yeri yapıldığından doğal çevresini yitirmiştir. Edhem Ağa Evindeki aile yaşantıları kuşaktan kuşağa yüzyılı aşkın bir süredir devam etmiş olup 1889-1921 döneminde Edhem Ağa ile eşi Dilber Güliye Hanım ve çocukları; 1921-1942 arasında Edhem Ağanın oğlu Hakkı  Bey (Özkömür) ile eşi Seniye hanım ve kızları; 1942’den sonra da Edhem Ağa’ nın  kızı Nebile Hanım (Simberk) ile eşi Süleyman Bey ailesi ve ahfadı ikamet etmektedir.

Necdet SAKAOĞLU
 

BULAK KÖYÜ TAŞ VE AHŞAP YAPI USTALIĞI İLE ÜNLENMİŞ BİR KÖYDÜR.BU USTALIK SAFRANBOLU’YU SAFRANBOLU YAPAN USTALIKTIR.

Ve BU YÖNÜYLE MERKEZİ SAFRANBOLU OLARAK BİLİNEN YAPI USTALIĞI GELENEĞİNİN, beklide ASIL SAHİBİDİR.

Cumhuriyetin ilk yıllarında Ankara’nın ilk önemli yapılarının ustaları Bulaklıdır.

AMASRA'  nın 1889 yılında en önemli kişisinin evi yapılacaktır. İşte bu evi yapabilecek olanlar Bulaklı ustalardır.

115 YIL ÖNCE YAPILMIŞ ETHEM EĞE KONAĞI BUGÜN BİLE AMASRA’NIN EN BEĞENİLEN ANIT YAPISIDIR.

Amasra’nın merkezinde küçük limana bakan yüzüyle, hala Amasra’nın gururu olmaya devam etmektedir.

Amasra’da çevrilen Türkan ŞORAY ve Kadir İNANIR’ ın başrollerini oynadığı, başarılı yönetmen Yusuf Kurçenli’ nin yazıp yönettiği ‘’GÖNDERİLMEMİŞ MEKTUPLAR‘’ filminin hikayesi de bu evde başlar.

BU MAKALENİN ÖNEMLİ BİR ÖZELLİĞİ İSE, SÖZ KONUSU EVİN DAMADI OLAN ARAŞTIRMACI YAZAR Necdet SAKAOĞLU TARAFINDAN KALEME ALINMIŞ OLMASIDIR. Yani birinci ağızdan bilgiler ile yazılmış bir makaledir.

Necdet SAKAOĞLU, 1999 yılında Kültür bakanlığının katkıları ile Tarih Vakfı tarafından yayınlanan ‘’Çeşmi Cihan AMASRA’’ isimli kitabının 109 uncu sayfasında da bu bilgilere yer vermiştir.

Bu makale Bulaklı Hüseyin Çoban' ın kurucu üyesi olduğu AKKA-Amasra KENT KÜLTÜRÜ Araştırmaları-Sivil Toplum İnsiyatifi çalışmaları arasında yer almaktadır ve AKKA sti ile N. SAKAOĞLU' nun katkıları olarak bulakonline.net te yayınlanmaktadır.

Bulak Köyünün Ustalarına Saygılarımla.

Hüseyin ÇOBAN